Wstęp

Mamy ogromną przyjemność zaprosić Państwa do lektury pierwszego numeru naszego czasopisma. „Inspirator” to kwartalnik, w którym będziemy mierzyć się z zagadnieniami ważnymi dla edukacji dzieci w różnym wieku, dla sprawnego funkcjonowania młodego pokolenia w przedszkolu, szkole, grupie rówieśniczej czy rodzinie i ważnych przyszłościowo dla kondycji naszego społeczeństwa.

Numer pierwszy poświęcony został pojęciu demokracji i potrzebie demokratyzacji edukacji rozpoczynając ten proces już od przedszkola. Należy dostrzec, że jest to problem ważny, który budzi skrajne emocje w konserwatywnym społeczeństwie. Mylne przekonanie o potrzebie podporządkowania dziecka dorosłym nie może przysłaniać rzeczywistej potrzeby uczenia naszych obywateli, już od dzieciństwa, odpowiedzialności, wolności, wyrażania własnego zdania, odwagi w bronieniu swoich poglądów, ale też szacunku i akceptacji innych, z ich odmiennymi poglądami, przekonaniami. Jestem przekonana, że nasza demokracja potrzebuje ludzi aktywnych, ambitnych, wierzących w siebie, szanujących normy i wartości społeczne. Trafnie, aczkolwiek żartobliwie, zdefiniował demokrację Grzegorz Kasdepke, którego książkę 45 puknięć w głowę… prezentujemy w tym numerze, wskazując, że „Młoda demokracja pozna społeczeństwo chętne do współdecydowania o swoim losie. Wymagania: szacunek do prawa, zgoda na decyzje większości, skłonność do uczestniczenia w wyborach, niechęć do jednostek, które chciałyby rządzić wbrew innym. Poważne oferty proszę kierować do redakcji pisma Wolność Słowa”.

Jeśli chcemy budować takie społeczeństwo i taką demokrację, to potrzebujemy edukacji szanującej prawa dziecka i takiego szacunku dla praw ludzi uczącej. Potrzebujemy społeczeństwa aktywnego, partycypującego w wyborach, dlatego edukacja ma uczyć zgody, poczucia przynależności i współodpowiedzialności.

Chciałabym, by to czasopismo, tak jak działalność naszej Fundacji, było jedną z cegiełek w budowie wzajemnego zrozumienia i zaufania wobec innych, w tym szczególnie dzieci.

Redaktor naczelna
dr Agnieszka Olczak

Wstęp

Z dużą przyjemnością prezentujemy Czytelnikom drugi numer naszego czasopisma. Tematem przewodnim tego numeru uczyniliśmy zagadnienie tolerancji i związanych z nią praw człowieka. Wybór problematyki nie jest przypadkowy. Obserwowana w ostatnim czasie niechęć części naszego społeczeństwa wobec INNYCH sprawia, że problematyka ta jest w grupie kluczowych wyzwań wychowawczych – od przedszkola począwszy. Nie tylko w Polsce okazywana już coraz powszechniej wrogość wobec tych, którzy różnią się od nas religią, kulturą, wyglądem, statusem społecznym, płcią, czy orientacją seksualną, zmusza nas do dyskusji wokół problematyki szacunku dla człowieka, jego godności, wolności, praw. Edukacja nie może pozostawać obojętna wobec rosnącego zjawiska nietolerancji i choć jest to zagadnienie trudne, dla niektórych kontrowersyjne, to wszelkie akty przemocy, ksenofobicznych zachowań powinny być szeroko piętnowane ze względu na fakt, że KAŻDY człowiek zasługuje na szacunek. Jesteśmy przekonani, że drogą rozwiązywania konfliktów, „zasypywania” podziałów powinien być dialog. Przemoc (w żadnej formie) nie jest rozwiązaniem i tego należy uczyć się już od dzieciństwa. Pożądane jest, byśmy uczyli się słuchać ludzi, bez oceniania, w celu zrozumienia. Cenne, byśmy uczyli się rozmawiać z ludźmi, nie po to, by oskarżać, ranić, wylewać żale, ale po to, by lepiej zrozumieć ich stanowiska, poglądy. Dialog jest jedyną drogą budowania porozumienia opartego na szacunku dla drugiego człowieka i jego zdania. Na tym polega demokracja. Tak bardzo cenimy przecież wartości, które są podstawą naszej społeczności, jak wolność, godność, szacunek, solidarność czy odpowiedzialność. Nie musimy, nie powinniśmy i nie chcemy być jednakowi, w różnicach jest wartość, oryginalność i piękno. Spróbujmy dostrzegać w Innych – ludzi ciekawych, wzbogacających nasze życie. Uczmy dzieci otwartości, zaufania i szacunku – to droga, która prowadzi w kierunku pokoju i bezpieczeństwa.

Życzymy wszystkim Czytelnikom inspiracji do autorefleksji, do OTWARCIA SIĘ NA LUDZI i do podejmowania odpowiedzialnych działań edukacyjnych.

Redaktor naczelna
dr Agnieszka Olczak

Wstęp

Każdego dnia dzieci zaskakują nas dorosłych swoją przenikliwością, ciekawością i nieustanną gotowością do uczenia się, poznawania, odkrywania. Dzieci są fenomenalne – otwarte, wolne od uprzedzeń i stereotypów, wrażliwe i tak pięknie szczere. Literatura psychologiczna i pedagogiczna bogata jest w analizy i badania dowodzące szerokich możliwości dzieci, ich potencjału intelektualnego czy bogatych szans na rozwój. W niniejszym numerze naszego czasopisma inspiracje odnajdujemy między innymi w pracach Janusza Korczaka, podkreślamy wrodzone możliwości i chęci uczenia się oraz brak schematów w działaniu i myśleniu dzieci, dostrzegamy szansę na tworzenie przez nauczycieli środowiska sprzyjającego uczeniu się, budzeniu zaciekawienia. Mamy nadzieję, że artykuły zebrane w tym numerze staną się dla nauczycieli inspiracją do organizowania edukacji w duchu konstruktywizmu, do tworzenia dzieciom optymalnych warunków dla samodzielnego badania, poszukiwania, stawiania pytań, formułowania hipotez, dyskutowania, wielozmysłowego zaangażowania, a wszystko w celu aktywnego poznawania, wyzwalania krytycyzmu, rozwijania zdolności poznawczych. Pamiętajmy, że dzieci najskuteczniej uczą się, gdy są zaciekawione, aktywne, gdy mają sposobność do podejmowania prób. Zachęcamy do lektury tekstów, które w tym numerze są bardzo zróżnicowane tematycznie, ale łączy je idea szacunku dla potencjału dziecka, wyzwalania kreatywności w edukacji i troski o to, by była ona ciekawym doświadczeniem, czymś inspirującym, odkrywczym, pasjonującym. Miłej lektury!

Redaktor naczelna
dr Agnieszka Olczak

Wstęp

Zapraszamy Państwa do lektury kolejnego numeru naszego czasopisma „Inspirator”, tym razem w całości poświęconego nauczaniu języka obcego w przedszkolu.

Świat, w jakim żyje współczesny przedszkolak, pełen jest niezwykłych okazji do nauki i zabawy, do rozwoju i współdziałania. Dzięki takim osiągnięciom cywilizacyjnym, jak możliwość swobodnego podróżowania po krajach Unii Europejskiej, czy nowoczesne technologie, część świata, w którym żyjemy dostępna jest w pełni w wielu różnych językach. Stąd ważność i wartość edukacji językowej naszych dzieci, aby mogły, jeśli tylko zechcą, swobodnie komunikować się ze światem i bez kompleksów podróżować po nim jako osoby dorosłe.

Z radością należy zatem powitać powszechną obecność języka obcego w przedszkolu, co nastąpiło z chwilą, gdy przygotowanie do jego nauki znalazło się w podstawie programowej wychowania przedszkolnego w Polsce. Państwo polskie, odpowiadając na nowe możliwości, jakie oferuje dzisiejszy, otwarty świat, dba o to, by każde polskie dziecko jak najwcześniej miało kontakt z innymi językami, z innymi kulturami. W większości przedszkoli jest to język angielski, którego rola jako języka międzynarodowej komunikacji jest dobrze znana.

Język obcy w każdym przedszkolu to wyzwanie dla nauczycieli wychowania przedszkolnego, których zachęcamy do poszerzania kwalifikacji o uprawnienia do nauczania języka obcego. Mają Państwo czas do 31 sierpnia 2020 roku na zdobycie niezbędnych kwalifikacji do nauczania języka obcego swoich podopiecznych w przedszkolu.

O tym, ze uczenie przedszkolaków języków obcych jest ciekawym wyzwaniem mogą świadczyć głosy nauczycieli, które prezentujemy w części „Z warsztatu nauczyciela” niniejszej edycji „Inspiratora”. Dziękujemy autorom, że zechcieli do nas napisać. Dzielenie się swoimi doświadczeniami zawodowymi jest niezwykle cenne, a z lektury wypowiedzi nauczycieli wynika, że to osoby twórcze, odważne i troszczące się o dobrą jakość rozwoju językowego każdego dziecka. Jestem przekonana, że lektura tych tekstów będzie wsparciem dla obecnych i przyszłych nauczycieli. Język obcy w przedszkolu to też wyzwanie dla dyrektorów, którzy mają obowiązek organizacji tych zajęć i dbania o to, aby kontakt ich dzieci z nowym językiem odbywał pod okiem dobrych nauczycieli i w optymalnych warunkach. Dla dyrektorów ważne jest wsparcie samorządowców i rodziców – w tych środowiskach na ogół obserwujemy pozytywne nastawienie do nauki języków obcych już w wieku przedszkolnym, co dobrze wróży dla sukcesu zawodowego nauczycieli, i edukacyjnego przedszkolaków. Pozostaje mieć nadzieję, że dla wszystkich dzieci w każdej gminie znajdą się miejsca w przedszkolu. O tym jak wygląda sytuacja w tej mierze można przeczytać w artykule pt. „Wczesny start w uczeniu się języków obcych”.

Dzieci uwielbiają się uczyć, również języków obcych. Oczywiście nie tak, jak to czynią niektórzy dorośli, studiując gramatykę i pamięciowo opanowując słówka. Ich podstawowymi narzędziami poznawania świata, w tym nauki języka, są przeróżne aktywności komunikacyjne: piosenki, zabawy ruchowe, gry, a przede wszystkim opowieści, historyjki, wierszyki i bajki, wokół których można budować angażujące zadania, gry i zabawy. O tym właśnie piszą Joanna Bobin i Anna Kozielska, dlatego gorąco zachęcam nauczycieli do lektury ich tekstu pt. „Wykorzystanie literatury dziecięcej na zajęciach z języka angielskiego w przedszkolu” oraz do śmiałego wypróbowania prezentowanych w tym numerze scenariuszy zajęć wykorzystujących bajki o trzech świnkach i o lwie i myszce.

Redaktor numeru
Bogna Ferensztajn

Wstęp

Motywacja to siła napędowa każdej aktywności człowieka, w tym także uczenia się. Pojawia się od pierwszych chwil życia dzieci. Najpóźniej w wieku pięciu, sześciu miesięcy dzieci badają wszystko, co wpadnie im w ręce. Stopniowo pojawiająca się umiejętność posługiwania się językiem daje kolejne narzędzie zaspokajania ciekawości. Przejawia się to setkach zadawanych pytań „a co to?”, później „a dlaczego?” Jeden z badaczy edukacji - R. Fisher wskazuje, że czteroletnie dziecko stawia 26 pytań na godzinę. Jednak po kilku latach szkolnej edukacji można zauważyć, że ta naturalna ciekawość świata blednie, a wielu nauczycieli skarży się na bierność i brak zainteresowania z ich strony. Zastanawiamy się, co jest tego przyczyną? Może warto więc przyjrzeć się zagadnieniom motywacji, aby przywrócić ciekawości należne miejsce w edukacji? Ciekawość to przecież motywacja wewnętrzna, a jej wzbudzanie powinno być ważną kompetencją nauczycieli. Oddajemy w Państwa ręce kolejny numer Inspiratora poświęcony właśnie problematyce motywacji i motywowania w edukacji.

Autorzy tekstów, którzy zdecydowali się współuczestniczyć w tworzeniu przedstawianego numeru, piszą o teoriach i mechanizmach procesów motywacyjnych. Wskazują na warunki, w jakich motywowanie może być najskuteczniejsze oraz metody rozbudzania ciekawości albo inaczej motywacji wewnętrznej. Rozważają, jaką wartość może mieć nagroda lub kara i jak nimi operować, aby nie redukować wewnętrznej motywacji. Znaleźć też można pytania o to, co może demotywować uczniów i jak tego uniknąć, a także jakie znaczenie dla utrzymania napięcia motywacyjnego może mieć rywalizacja.

Niewątpliwie interesujące jest też poszukiwanie przykładów dobrej praktyki, dlatego prezentujemy także przykład programu realizowanego w szkołach międzynarodowych, który w wielu krajach sprawdza się jako wysoce motywujący dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym do zaangażowanej i efektywnej pracy.

Tradycją naszego czasopisma jest też rekomendacja ciekawych książek. Tak jest także i w tym numerze. Polecamy książkę, która może być interesującą lekturą pogłębiającą refleksję nad motywacją.

Życzymy inspirującej lektury i zapraszamy do dyskusji!

Redaktor numeru
dr Iwona Kopaczyńska

Wstęp

Oddajemy w Państwa ręce kolejny numer Inspiratora. Tym razem poruszamy w nim problematykę edukacji matematycznej dzieci rozpoczynających naukę w szkole. Od lat w polskim systemie edukacji podejmowane są różnorodne działania zmierzające do poprawiania efektywności matematycznej edukacji, a nadal wyniki polskich uczniów w badaniach rodzimych, jak i tych realizowanych w ramach Programu Międzynarodowej Oceny Uczniów –OESD/PISA nie są satysfakcjonujące . Wiele pułapek, w jakie wpadają nauczyciele i uczniowie wiąże się ze schematyzacją myślenia i oczekiwaniem natychmiastowych rezultatów złożonych umiejętności matematycznych, już u najmłodszych uczniów. Tymczasem im młodsze dzieci, tym więcej potrzebują doświadczeń w reprezentacji działaniowej, aby zbudować dla swojego matematycznego myślenia fundament. Powstająca struktura wiedzy jest zawsze osobistą konstrukcją, która powstaje tylko w sytuacjach, manipulowania przedmiotami w przestrzeni, badania świata, odkrywania związków i zależności, przyczyn i skutków, wyciągania wniosków i dokonywania prób uogólnień. Każde dziecko musi zbudować swoją wiedzę na własny użytek przez własne doświadczenie. Bez zrozumienia i nadanych przez siebie znaczeń podstawowym pojęciom matematycznym nie uda się zbudować wiedzy matematycznej gotowej do zastosowania w sytuacjach codziennego działania, ani też przygotować do kolejnych etapów matematycznej edukacji. Uczenie się matematyki nie jest jedynie zapamiętywaniem schematu działania, ani prostą aplikacją algorytmicznych rozwiązań. Istotą pracy nauczyciela jest pomoc uczniom w przejściu od myślenia wspieranego operacjami konkretnymi do myślenia formalnego operującego symbolami.

W niniejszym numerze przedstawiamy Państwu tekst Agnieszki Nowak-Łojewskiej, który podejmuje kwestię zmiany w myśleniu o uczeniu się matematyki przez uczniów w wieku wczesnoszkolnym, wspieranym konstruktywizmem. Tekst wprowadza zagadnienia, które warte są przemyślenia. Autorki kolejnych tekstów sięgają do programowo istotnych treści edukacji matematycznej, jak dojrzałość do uczenia się matematyki, wprowadzanie pojęcia liczby, rozwijanie logicznego myślenia, rozwiązywanie zadań z treścią, stosowanie mnożenia i dzielenia w działaniach, stosowanie pojęć geometrycznych czy zastosowanie środków dydaktycznych w organizacji zajęć matematycznych. Polecam też Państwu recenzję autorstwa Jagody Referdy pewnej książki matematycznej, dzięki której możemy przekonać się, że otaczający nas świat pełen jest „matematycznych opowieści”.

Redaktor numeru
dr Iwona Kopaczyńska

Wstęp

Zabawa – kluczowy element dzieciństwa, motor rozwoju, aktywność, w której rozkwita wyobraźnia, a dziecko ma niepowtarzalne możliwości doświadczania siebie we wszystkich możliwych obszarach. Dziecko chce się bawić, dziecko potrzebuje się bawić i dziecko musi się bawić – to nie jest tylko jego niezbywalne prawo, ale istotna potrzeba, której zaspokojenie warunkuje harmonijny rozwój.

Żyjemy w czasach, w których dzieci mają bardzo szeroki dostęp do zabawek, ale niestety coraz częściej brakuje im czasu, by się bawić. Inwestujemy w dzieci, w ich rozwój, zapisując je na różnego rodzaju zajęcia – tańce, sport, języki itp., co daje im wiele cennych rozwojowo doświadczeń, ale jednocześnie pozbawia się je często tak cennego wolnego czasu, w którym mogłyby się po prostu pobawić – zgodnie z własnym pomysłem, według własnego planu, tak jak chcą i lubią. Jeśli dodamy także ograniczanie czasu na zabawę w przedszkolach, w których coraz więcej czasu zajmuje realizacja podstawy programowej, a dodatkowo w wielu instytucjach oferowany jest szeroki wachlarz zajęć dodatkowych, na które rodzice chętnie zapisują swoje dzieci, nie zawsze zdając sobie sprawę z tego, że dzieje się to kosztem czasu, w którym dzieci mogą pobawić się swobodnie z rówieśnikami – to sytuacja dzieci w tym zakresie staje się wręcz niekorzystna rozwojowo. O obecności zabawy w edukacji szkolnej mówić jest jeszcze trudniej, bo tam tylko nieliczni nauczyciele widzą potencjał tego rodzaju aktywności i szeroko wykorzystują ją w toku lekcji.

W niniejszym numerze Inspiratora poruszamy kwestię zabawy i gry jako aktywności wspierających rozwój dzieci i zaspokajających ich społeczne, emocjonalne i poznawcze potrzeby. Autorzy ukazują też zabawę jako narzędzie, które umiejętnie wykorzystane w procesie edukacji może optymalizować ich pracę we wspieraniu rozwoju dzieci.

Studenci Edukacji Elementarnej Uniwersytetu Zielonogórskiego dzielą się też z naszymi Czytelnikami, swoimi pomysłami dwóch projektów gier terenowych, które mogą być wykorzystane w edukacji wczesnoszkolnej i pozwolą uczniom doświadczyć w toku nauki radości, aktywności, czy pełnego zaangażowania.

Na zakończenie zachęcamy do recenzji książki A. Sterna, w której ukazana została niesamowita wartość zabawy w życiu człowieka – ku refleksji rodziców, nauczycieli i myślę… także nas samych.

Zapraszamy do lektury!

Redaktor numeru
dr Agnieszka Olczak